Deze week is het 30 jaar geleden dat de muur viel. 9 November 1989 Berlijn. Het gekke is dat ik op dit moment vooral hoor dat voormalige Oost-Duitsers helemaal niet zo blij zijn met dat ene Duitsland onder Genosse Angela Merkel. Nu is het mensen eigen om “vroeger was alles beter”,  te roepen als er in het heden zaken zijn die je niet bevallen, maar toch. Wij altijd maar denken dat die Oost-Duitsers hartstikke blij waren verlost te zijn van armoede, onvrijheid en de Stasi. En er werd toch niet voor niks gevlucht naar het Westen. Maar niets is wat het lijkt, blijkt weer eens.* Ik lees in mijn dagblad: Achteraf is de generatie van haar  ouders er niet op vooruitgegaan door de Wende, zegt Effi Bialkowski. “De gemeenschapszin verdween al snel en het draaide ineens heel erg om geld. In materieel opzicht zijn ze beter af, maar of ze veel gelukkiger zijn, ik weet het niet.” Anna Lerch: ” Die generatie is gedesillusioneerd. Ook degenen die achter de omwenteling stonden zijn teleurgesteld over de huidige situatie. We dachten in de DDR-tijd; de wereld moet echt beter zijn over 30 jaar. Dat is niet gelukt.” En Katrin Schmiedecke: ” De hoop die iedereen daar na de Wende had; nu gaat het anders, nu gaat het beter, die is daar wel verdwenen.” Het Oost-Europese communisme ingeruild voor het Westerse kapitalisme. Bevrijd? 

In de zeventiger jaren stonden we met ons gezin op een camping in Polen. Naast ons stonden Oost-Duitsers. Het waren hoog opgeleide mensen die aan de universiteit van Berlijn werkten. Ze reden in een Trabant, waar ze jaren op hadden moeten wachten. Ze kampeerden in een klein versleten tentje. Droegen eenvoudige schoenen en hun kleding was bij ons al jaren uit de mode. We hadden leuk contact en heel af en toe spraken we over de politiek. Heel voorzichtig. Maar een onvertogen woord over de machthebbers in hun land kwam er niet uit. Op een gegeven moment meende ik te moeten voorstellen dat ik wel kleding zou willen opsturen gezien de erbarmelijke situatie in hun land. Ze keken me met grote ogen aan. Diep beledigd. Hoe ik er bij kwam dat er armoede was in hun land. Na het gesprek hebben ze geen woord meer met ons gewisseld. We waren lucht voor hen.

Arrogantie ten top denk ik nu. Waar halen we het toch vandaan. Te denken dat wij een ander helpen als ze het net zo hebben als wij. Te denken dat veel spullen een mens gelukkig maken. Wie leeft er nou eigenlijke achter een muur? Wie moet er nou eigenlijk bevrijd worden? Van wat? 

* Dagblad Trouw

* De van Rossems in Berlijn

Foto: Jan Boer oktober 2019