Een week lang heb ik gekeken naar documentaires over de Tweede Wereldoorlog. Dat was geen straf. De ene documentaire was nog indrukwekkender dan de andere. Schoonheid. Oude kwetsbare mannen. Vrouwen. Wat mij opviel was dat er veel genuanceerder gesproken werd over goed en fout. Verzetsheld Johannes Post mag voor de buitenwereld een verzetsheld geweest zijn, voor zijn kinderen lag dat anders. Een van zijn dochters vond dat hij zijn gezin in de steek had gelaten, opgeofferd. De Duiters fout? Maar wat dacht je van de Nederlanders? Voor een tiental guldens per persoon leverden zij een Joods kind over aan de bezetters. Het zogenaamde kopgeld innend.

Kun je aan iemands gezicht zien of hij of zij deugt? Iemands ogen? Zijn we allemaal een beetje goed of fout, of zijn er mensen die gewoon door en door fout zijn? Als ik naar de foto van Westerbork-commandant Gemmeker kijk, zie ik een vriendelijk gezicht, een knappe vent. Niet het gezicht van het kwaad zou ik zeggen. En of hij echt niet wist waar hij de Joden naar toe stuurde, zoals hij altijd beweerd heeft? Ik durf het niet te zeggen. Wie kun je vertrouwen? Kun je vertrouwen op je gevoel? Je eerste indruk? Je instinct? Kun je ooit nog iemand vertrouwen na de oorlog? 

Kun je je menselijkheid bewaren na een oorlog? Het antwoord is ja. Kijk naar de overlevers. Luister naar hun verhalen. Sterker nog. Het lijkt of juist hun vreselijke ervaringen en hun worsteling daarmee hele mooie mensen van ze gemaakt heeft. Blijft de vraag hoe te leven. Iedereen bij voorbaat vertrouwen of juist wantrouwen? Onbevangen of altijd op je hoede? Bijzonder dat juist de overlevers ons voorhouden nooit ophouden te hopen, te geloven in het goede. Carla Josephus Jitta deed het zo: ik kneep mijn ogen dicht en met mijn ogen een kiertje open keek ik het prikkeldraad weg en zag ik de zon, het bloeiende gras, kleurige bloemen  

Documentaire De erfenis van een verzetsheld. ( Johannes Post) (NPO 1)

Documentaire Albert Gemmeker commandant van Westerbork (NPO 1)

Het Vermoeden: Hella van der Wijst praat met Carla Josephus Jitta (NPO2)